اخبار ایران : چالش‌ها و راهکارهای توسعه هوش مصنوعی در ایران

تدبیر24»  محمد مهدی محمدی – پیشرفت سریع فناوری‌های هوش مصنوعی (AI) و تأثیرات عمیق آن بر اقتصاد، جامعه و روابط بین المللی، کشورها را بر این داشت تا از هر اقدامی برای عقب نماندن از این فناوری دریغ نکرده و خود را با این تحول عظیم سازگار و برای توسعه آن برنامه های متنوعی را طرح ریزی کنند. از آنجا که در وهله اول پذیرش یک پدیده و فراهم کردن شرایط جاری سازی و سپس توسعه آن بر اساس چارچوب های سیاستگذاری در جوامع، از عوامل رویارویی با چالش های احتمالی است، ایران نیز در تمام این مراحل با مسائل متنوعی دست و پنجه نرم می‌کند که بررسی عمیق، تدوین سیاست‌های کلان و اجرای اصولی آن بیش از پیش مورد انتظار است.

در دنیا چه خبر است؟

امریکا و چین کشورهای پیشرو در توسعه این فناوری به شمار می‌روند و با توجه به سرمایه گذاری های کلانی که در این زمینه انجام داده اند بعید است با توجه به سرعت رشد و توسعه هوش مصنوعی، کشور دیگه ای به رتبه های یک یا دو در این زمینه برسد اما میتوان رتبه های بعدی را برای کشورهایی مثل کانادا به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در زمینه هوش مصنوعی متصور بود که با ایجاد مراکز تحقیقاتی معتبر مانند Vector Institute و Mila، به توسعه الگوریتم‌های هوش مصنوعی و یادگیری عمیق پرداخته و با سرمایه‌گذاری در برنامه‌های تحقیقاتی و ارائه تسهیلات مالی به استارتاپ‌ها، به رشد این صنعت کمک کرده است.

آلمان نیز با تمرکز بر صنعت به دنبال بهره‌برداری از هوش مصنوعی در صنایع مختلف است. این کشور با ایجاد پروژه‌های تحقیقاتی مشترک و همکاری با دانشگاه‌ها و شرکت‌های فناوری، به توسعه راهکارهای هوش مصنوعی در زمینه‌های تولید و حمل و نقل پرداخته است.

فرانسه با برنامه AI for Humanity، به تأمین مالی پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه استارتاپ‌ها در زمینه هوش مصنوعی پرداخته و با ایجاد مراکز تحقیقاتی و همکاری با دانشگاه‌ها، به توسعه نیروی انسانی متخصص در این حوزه توجه ویژه‌ای داشته است.

در آسیا علاوه بر چین کشورهای کره جنوبی، ژاپن، سنگاپور، عربستان و امارات از جمله کشورهای پیشرو در توسعه فناوری هوش مصنوعی هستند که با داشتن برنامه های کلان و اهداف بلندپروازانه ای در این حوزه فعالیت می‌کنند که در نوشتارهای آتی به جزئیات برنامه های این کشورها برای آشنایی بیشتر و دانستن اهمیت موضوع درصوت عدم توجه به توسعه AI در کشورمان خواهم پرداخت.

چالش‌های ایران در توسعه هوش مصنوعی

عمده چالش های ایران در زمینه توسعه هوش مصنوعی در دسته بندی های فرهنگی و اجتماعی، فنی و زیرساختی و قانونگذاری قابل بررسی است.

درحوزه های فرهنگی و اجتماعی، باور عمیق به اهمیت موضوع در اذهان سیاستگذاران و مجریان قوانین، آنطور که در کشورهای توسعه یافته وجود دارد دیده نمی‌شود. موضوعات، مسائل و مصائب روز اجتماعی و اقتصادی و جدل های سیاسی تمرکز مسئولین ذیربط را از توجه به این حوزه دور کرده است. همچنین در سطوح پایین تر جامعه نیز عدم وجود اعتماد کافی به استفاده سکوهای کاربردی داخلی به دلایل متنوع کارکردی و یا قوانینی، از جمله چالش های دسته فرهنگی و اجتماعی محسوب می‌شود.

در حوزه های فنی و زیرساختی، به دلایل فاصله گرفتن از تکنولوژی های روز دنیا و ابزارهای راهیاب به توسعه AI به دلایلی مثل وجود تحریم های ظالمانه و عدم همکاری شرکت های معتبر خارجی در تبادل دانش، ضعف فنی به وضوح دیده می‌شود. بالتبع آن نداشتن تجهیزات لازم سخت افزاری و زیرساختی مزید بر علت شده تا در این قسمت نیز دچار چالش های فراوانی باشیم. از این دو که بگذریم، عدم وجود داده‌های کافی و قابل اعتماد برای یادگیری الگوریتم‌های هوش مصنوعی، یکی از مهمترین کاستی های ما برای پیش رفت در این مسیر است. داده های متنوعی در حوزه‌های کشاورزی، انرژی، اقتصادی، تولیدی و سلامت.

در حوزه قانونگذاری نیز می توان کمبود قوانین حمایتی، وجود موانع قانونی و به رسمیت نشناختن فعالیت های نوآورانه به جهت تفهیم ریسک در کلیه ابعاد مرتبط با این حوزه، موانع بروکراتیک و ناکارآمدی مدیریتی را برشمرد.

 راهکارهای پیشنهادی

بکارگیری یک رویکرد جامع و چندجانبه با یادگیری از تجارب کشورهای پیشرفته و اتخاذ راهکارهای مؤثر در رفع چالش های ذکر شده می‌تواند ایران را به یکی از بازیگران اصلی در زمینه هوش مصنوعی تبدیل کند. این اقدامات نه تنها به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و ارتقای سطح رضایت عمومی منجر شود.

برنامه های راهبردی همچون سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه که با تأمین مالی پروژه‌های تحقیقاتی در دانشگاه‌ها و ایجاد مراکز تحقیقاتی تخصصی، حمایت از استارتاپ‌ها و برگزاری مسابقات فناوری و توسعه نیروی انسانی متخصص با برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی برای ارتقاء مهارت‌های نیروی انسانی در زمینه هوش مصنوعی و همکاری با دانشگاه‌های معتبر جهانی و ایجاد برنامه‌های تبادل دانش می‌تواند موثر واقع شود.

تشویق به نوآوری و کارآفرینی و فرهنگسازی در این زمینه و تقویت سکوهای داخلی نه از مسیر صرفا مالی بلکه به جهت عدم دخالت در فرآیندهای تصمیم گیری داخلی و سیاستگذاری، تدوین و تصویب قوانین مانع زدا، عدم مانع تراشی های غیرقانونی و حمایت های قضایی یکی دیگر از راهکارهای پیشنهادی است.

تدوین و اجرای رویکرد جامع در حکمرانی داده و مدیریت داده محور در سطح کلان که نبود آن از مهمترین چالش های پیش روی کشورمان ذکر شد، نیز ابزاری بسیار کاربردی و لازم برای توسعه هوش مصنوعی در ایران است که بایستی با عزمی راسخ از سوی سیاستگذران و مجریان برنامه های کلان در دستور کار قرار گیرد.

محمد مهدی محمدی-پژوهشگر حوزه استراتژی