شاید کمتر کسی فکرش را می‌کرد که درست وسط فصل سرما، قیمت کولر گازی هم دوباره داغ شود! بازار لوازم خانگی ایران همیشه رفتار فصلی دارد؛ در تابستان کولرها و در زمستان پکیج‌ها گران‌تر می‌شوند. اما امسال، یعنی آذر ۱۴۰۴، داستان متفاوت بود.
به‌جای کاهش قیمت‌ها مثل سال قبل، خریدارها با تابلوی‌های افزایش قیمت مواجه شدند. مثلاً کولر گازی‌های محبوب برندهای ایرانی مثل «ایران‌رادیاتور» یا «جی‌پلاس» که تا مهرماه حدود ۲۴ تا ۲۷ میلیون بودند، در آذر با افزایش ۱۰ تا ۱۵ درصدی قیمت فروخته شدند. بعضی مدل‌های خارجی حتی تا ۲۰ درصد رشد داشتند.
اما چرا؟ چرا در فصل سردی که هیچ‌کس به کولر گازی فکر نمی‌کند، ناگهان «قیمت‌ها بالا رفت»؟ در این مقاله دقیق و ساده، همه‌ی عوامل پشت پرده و علت افزایش قیمت کولرگازی را بررسی می‌کنیم؛ از نرخ دلار و تعرفه‌های گمرکی گرفته تا بحران انرژی، تورم جهانی و سیاست‌های داخلی تولید
۱. دلار، نقش اول در افزایش قیمت کولر گازی
نوسانات ارزی همیشه مثل بازی دومینو روی بازار ایران تأثیر می‌گذارد، و امسال هم از این قاعده مستثنا نبود. در ماه‌های مهر تا آذر ۱۴۰۴، نرخ ارز نیمایی به‌صورت رسمی از حدود ۴۰ هزار تومان به محدوده ۶۹ هزار تومان رسید. این تغییر بزرگ تقریباً یک جهش ۷۳ درصدی بود؛ عددی که هر تولیدکننده‌ی لوازم خانگی را به چالش کشید.
کولر گازی تقریباً بدون قطعات وارداتی قابل‌ساخت نیست: کمپرسور، برد الکتریکی، شیر انبساط، گاز مبرد، حتی اتصالات مسی، همگی وارداتی‌اند. وقتی دلار بالا برود، قیمت این قطعات هم بالا می‌رود و کارخانه‌ها چاره‌ای جز افزایش قیمت ندارند.
برای مثال، یک کمپرسور مدل R410 که قبل‌تر با واردات از چین حدود ۶ میلیون تمام می‌شد، در پاییز امسال به بیش از ۱۰ میلیون تومان رسید. این یعنی تنها یک قطعه، هزینه‌ی نهایی کولر را تا چند میلیون بالا برده.
بنابراین، افزایش قیمت کولر گازی خیلی ساده از اختلاف رقم ارز آغاز شد و با سرعت برق در بازار شیوع پیدا کرد. فروشندگان لوازم خانگی هم که همیشه نرخ را بر اساس بازار آزاد تعیین می‌کنند، بدتر از کارخانه‌ها قیمت را بالا بردند تا «خطر نوسان دوباره دلار» را پوشش دهند.
۲. قانون بودجه ۱۴۰۴ و تعرفه‌های گمرکی جدید
دومین دلیل مهم، نه در بازار بلکه پشت میزهای دولت شکل گرفت. در قانون بودجه سال ۱۴۰۴، دولت تصمیم گرفت مبنای نرخ محاسبه حقوق ورودی کالاها را از مقدار ثابت ۲۸۵۰۰ تومان بردارد و آن را بر اساس میانگین نرخ ارز مرکز مبادله محاسبه کند؛ یعنی همان حدود ۶۹ هزار تومان.
این تصمیم در ظاهر برای تطبیق نرخ واقعی کشور با بودجه بود، اما نتیجه‌اش افزایش ناگهانی تعرفه‌های واردات شد.
به زبان ساده‌تر، اگر پارسال واردکننده‌ای برای وارد کردن قطعات کولر گازی ۵ میلیون تومان عوارض گمرکی می‌داد، امسال باید حدود ۱۲ میلیون پرداخت کند. تصور کن چنین تغییری روی هزاران قطعه کولر چه اثری می‌گذارد!
به‌ویژه آنکه واردات قطعات مثل کمپرسور یا کندانسور همچنان در فهرست «کالای سرمایه‌ای» قرار دارد و مارک‌های اصلی بازار ایران مثل سامسونگ، ال‌جی یا گری به‌صورت رسمی وارد نمی‌شوند.
پس شرکت‌های مونتاژ داخل مجبورند کالا را از طریق واسطه‌ها و با تعرفه‌های بالا وارد کنند. هزینه‌ی بالا برای واردات = گرانی کالا برای مردم. ساده و مستقیم.
جالب است بدانیم همین تغییر تعرفه‌ها در گزارش آبان‌ماه اتاق بازرگانی ایران هم مورد اعتراض قرار گرفته بود. بسیاری از تولیدکنندگان داخلی گفتند افزایش نرخ ارز گمرکی باعث شده حتی تولید داخل هم از رقابت خارج شود چون مواد اولیه‌ای که از خارج وارد می‌کنند گران‌تر شده است.
نتیجه؟ افزایش قیمت کولر گازی به شکل زنجیره‌ای ادامه یافت — از بند بودجه تا تابلوهای فروشگاه.
۳. ناترازی انرژی؛ مشکل قدیمی که دوباره شعله‌ور شد
بحران برق و گاز در ایران دیگر فقط مخصوص تابستان نیست. طبق گزارش رسمی وزارت نیرو، در تابستان ۱۴۰۴ بیش از ۲۵ درصد کارخانه‌های تولیدی و مونتاژ در بخش فلزات و تهویه مطبوع با قطعی یا سهمیه‌بندی برق مواجه شدند.
این بحران باعث شد تولید کولر گازی در کشور تقریباً یک‌سوم کاهش پیدا کند. وقتی عرضه کمتر شد اما تقاضا حتی در فصول سرد هنوز وجود داشت (به خاطر نصب کولرهای دوکاره یا اسپیلت‌های گرمایشی)، کمبود کالا به شکل گرانی خودش را بروز داد.
کارخانه‌ها هم برای جبران افت تیراژ، هزینه‌های ثابت‌شان را بین تعداد محدود تولید پخش کردند که باعث شد هر دستگاه گران‌تر تمام شود.
مثلاً کارخانه‌ای در اصفهان که تا تابستان هر ماه ۲۰۰۰ دستگاه مونتاژ می‌کرد، در پاییز فقط توانست ۱۲۰۰ دستگاه تولید کند، اما حقوق کارگرها، اجاره و انرژی همچنان همان بود. نتیجه؟ هر کولر گازی باید گران‌تر فروخته شود تا سود حفظ شود.
در واقع، ناترازی انرژی یعنی گره پنهانی که خیلی‌ها نمی‌بینند اما ضربه‌اش مستقیم روی قیمت کالا می‌نشیند.
۴. تورم جهانی و افزایش قیمت مواد اولیه
از بیرون مرزها هم اوضاع به نفع ما نبود. از نیمه دوم سال ۲۰۲۵ میلادی، نرخ جهانی فلزات صنعتی رشد زیادی داشت. طبق داده‌های بلومبرگ، قیمت مس و آلومینیوم بین ۱۲ تا ۲۰ درصد افزایش پیدا کرد؛ فلزاتی که در ساخت کولر گازی حسابی مصرف دارند.
تولید‌کننده ایرانی ممکن است کمپرسور را از چین بخرد، اما خود چین هم مواد اولیه را با قیمت جهانی می‌خرد! پس گرانی مواد اولیه جهانی مثل زنجیری است که از معدن شیلی تا انبار تهران ادامه دارد.
علاوه بر این، هزینه حمل‌ونقل نیز افزایش پیدا کرد. پس از بحران دریایی در کانال سوئز و افزایش سوخت کشتی‌ها، نرخ حمل کانتینرها حدود ۳۰ درصد بالا رفت و طبیعی بود که واردات قطعات لوازم خانگی قیمت‌دار شود.
در نتیجه، حتی اگر دلار در ایران ثابت می‌ماند، باز هم تورم جهانی می‌توانست باعث افزایش قیمت کولر گازی شود.
ترکیب این تورم خارجی با نوسانات داخلی، قیمت نهایی را به‌صورت تصاعدی بالا برد.
۵. رکود بازار و افزایش حاشیه سود
جالب است بدانیم گاهی خود فروشنده‌ها هم مجبورند گرانی را ادامه دهند! وقتی خریدارها کمتر می‌خرند (به دلیل کاهش قدرت خرید یا تعویق تصمیم خرید)، فروشنده نمی‌تواند با حجم بالا سود بگیرد.
این‌جا مدل اقتصادی تغییر می‌کند: به جای سود از فروش زیاد، سود از «هر فروش» بیشتر می‌شود.
اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی رسماً اعلام کرده بود که حجم خرید در نیمه دوم ۱۴۰۴ تقریباً ۴۰٪ کمتر از مدت مشابه سال قبل است. در چنین رکودی، مغازه‌دارها ترجیح می‌دهند قیمت را با حاشیه سود بالاتر تنظیم کنند تا هزینه‌ی انبارداری و مالیاتشان را جبران کنند.
از سوی دیگر، برخی کارخانه‌ها برای حفظ نقدینگی، بخشی از محصولات را با قیمت عمده فروشی کمتر به نمایندگان خاص می‌دهند که باعث دو نرخی شدن بازار می‌شود. این ناهماهنگی قیمت‌ها هم برای مصرف‌کننده چیزی جز سردرگمی و احساس گرانی ندارد.
۶. نقش روانی تورم و انتظارات مردم
بخشی از گرانی‌ها واقعی و بخشی روانی‌اند. تجربه نشان داده فقط شنیدن خبر درباره احتمال افزایش نرخ ارز یا تعرفه واردات، خودش کافی است تا بازار لوازم خانگی واکنش نشان دهد. فروشنده‌ها معمولاً پیش‌دستانه قیمت را بالا می‌برند، حتی پیش از اینکه فاکتور خرید جدیدی داشته باشند.
این رفتار در آذر امسال هم دیده شد. بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین مثل دیجی‌کالا یا بانه‌دات‌کام دو هفته قبل از اعلام رسمی تعرفه گمرکی جدید، افزایش قیمت تدریجی در لیست کولرهای گازی خود انجام داده بودند.
دلیلش صرفاً ترس از آینده بود — همون چیزی که اقتصاددان‌ها بهش «انتظارات تورمی» می‌گن.
در نتیجه حتی اگر برخی عوامل اقتصادی هنوز اجرا نشده بودند، باز تأثیر روانی‌شان باعث افزایش قیمت کولر گازی در بازار شد.
۷. آیا الان زمان خرید کولر گازی است؟
سؤال همیشگی هر خریدار منطقی اینه: با این وضع، بخریم یا صبر کنیم؟
پاسخ بستگی به نیاز و بودجه داره.
اگر کولر گازی فقط برای تابستان می‌خوای و عجله نداری، می‌تونی تا اواخر زمستون صبر کنی؛ چون معمولاً شرکت‌های تولیدی در بهمن‌ماه برای خالی کردن انبارهای سال قبل تخفیف می‌دن.
اما از نظر اقتصادی، بعیده قیمت‌ها افت قابل‌توجهی کنه چون هیچ‌کدوم از عوامل گرونی (دلار، تعرفه، تورم جهانی، هزینه انرژی) قرار نیست تا بهار بعدی کاهش پیدا کنه.
پس تصمیم هوشمندانه اینه که در آذر و دی، مدل‌های کم‌مصرف‌تر یا تولید داخل مثل کولرهای «ایران‌رادیاتور» یا «لورچ» رو انتخاب کنی که قطعاتش عمدتاً داخلیه و نسبت به دلار حساسیت کمتری داره.
به زبان ساده، گرچه افزایش قیمت کولر گازی در ایران واقعی و ملموسه، اما راه انتخاب اقتصادی هنوز وجود داره.
جمع‌بندی
اگر بخواهیم همه‌ی ماجرا را خلاصه کنیم، دلایل گرانی امسال را می‌توان در پنج محور اصلی دید:
- جهش شدید نرخ ارز و دلار نیمایی
- تغییر مبنای گمرکی در بودجه ۱۴۰۴ و تعرفه‌های واردات
- اثرات کمبود انرژی و عرضه پایین در تابستان
- تورم جهانی در مواد اولیه و افزایش نرخ حمل‌ونقل
- رکود و رفتار روانی بازار
این پنج‌ضلعی باعث شد آذر ۱۴۰۴ به‌جای کاهش قیمت، شاهد افزایش بی‌سابقه کولر گازی باشیم؛ حتی در فصل سرما.
اگر قصد خرید داری، حتماً برندهای داخلی یا مدل‌های دوکاره‌ای که مصرف برق پایین دارند را بررسی کن. و یادت باشد در کامنت‌ها تجربه شخصی‌ات از خرید و قیمت‌های منطقه‌ات را بنویسی — چون تجربه واقعی کاربران بهترین داده برای تصمیم بقیه‌ست
سوالات متداول (FAQ)
۱. آیا قیمت کولر گازی تا شب عید ۱۴۰۵ پایین می‌آید؟
احتمال کاهش جدی نیست. شاید بعضی فروشندگان تخفیف فصلی دهند، ولی با توجه به افزایش نرخ ارز و تعرفه واردات، انتظار کاهش اسمی قیمت‌ها درکل بازار بعید است.
۲. چرا برندهای ایرانی کمتر افزایش قیمت داشتند؟
چون بخش عمده قطعاتشان مثل بدنه یا موتور فن را در داخل تولید می‌کنند و وابستگی‌شان به واردات کمتر است. البته همچنان تحت‌تأثیر تورم عمومی هستند ولی نسبت افزایش‌شان بسیار کمتر از برندهای خارجی است.
۳. آیا خرید کولر گازی دست‌دوم منطقی است؟
برای مصرف‌های محدود یا خانه‌های اجاره‌ای، بله؛ ولی باید حتماً پیش از خرید، سلامت کمپرسور، عایق‌کاری، شارژ گاز و مدار داخلی را توسط تعمیرکار بررسی کنی.
۴. سهم تورم جهانی در افزایش قیمت کولر گازی چقدر است؟
طبق گزارش سازمان تجارت جهانی، حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از افزایش قیمت مربوط به رشد جهانی مواد اولیه صنعتی مثل مس و آلومینیوم و هزینه حمل است، پس اثر مستقیم ولی نه غالب دارد.
۵. آیا احتمال آزاد شدن واردات کولرهای برند خارجی وجود دارد؟
فعلاً نه. سیاست وزارت صمت برای حمایت از تولید داخل ادامه دارد و واردات برندهای لوکس شامل محدودیت‌های سنگین ارزی است. شاید فقط در صورت توافقات تجاری منطقه‌ای تا سال ۱۴۰۵ تغییراتی رخ دهد.